1982 Anayasasının Temel Nitelikleri ve Getirdiği Yenilikler

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ .............................................................................................................................. III

KJSALTMALAR .............................................................................................................. IX

I — 1961 ANAYASASININ ÖNGÖRDÜĞÜ KUVVETLERARASI İLİŞKİ VE

ORTAYA ÇIKARDIĞI SORUNLAR.......................................................... 1

II — 1961 ANAYASASINA KARŞI YÖNELTİLEN TENKİTLER, ÖNERİLEN

ÇÖZÜM YOLLARI VE 1971 ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİ.................................. 9

III — 1982 ANAYASASININ HAZIRLANIŞI VE MUHTEMEL ANAYASA TAS­

LAĞI............................................................................................................. 19

1. İlk Belirtiler.......................................................................... ........................ 19
2. Anayasanın Hazırlanması ve Bazı Gözlemler.......................................... 24
3. Anayasanın Hazırlanmasında Yararlanılan Kaynaklar ............................ 30

IV — 1982 ANAYASASININ İLK BAKIŞTA GÖZE BATAN TEMEL ÖZEL­

LİKLERİ ............. :................................................................................................ 31

1. Kazulstik Yöntem ...................................... .................................................. 31
2. Geçiş Dönemi ............................................................................................... 33
3. Daha Az Katılımcı Demokrasi Modeli........................................................... 37
4. Fazla Katılık............................................................................................ 39
5. Güçlü Yürütme............................................................................................... 41
6. Tıkanıkları Giderici Çözüm Yolları......................................................... 42

V — YASAMA ORGANINA İLİŞKİN YENİLİKLER.......................................... 45

1. Tek Meclis Usulü........................................................................................... 45
2. Türkiye Büyük Millet Meclisi Üyeliğine ilişkin Yenilikler ..................... 47
3. a) Milletvekili Seçilme Yeterliliği................................................................. 47
4. b) Üyelikle Bağdaşmayan işler..................................................................... 48
5. c) Yasama Sorumsuzluğu ve Dokunulmazlığı ...................................... 49
6. d) Üyeliğin Düşmesi ............................................................................ 51
7. e) Üyelerin Malî Statüleri...................................................................... 57
8. f) Andiçme.................................................................................................... 58
9. g) Türkiye Büyük Millet Meclisi Seçimlerinin Geriye Bırakılması

ve Ara Seçim............................................................................................ 58

3. Türkiye Büyük Millet Meclisinin Görev ve Yetkileri.............................. 60
4. Türkiye Büyük Millet Meclisinin Faaliyetleri İle İlgili Yenilikler .. 65

1. a) Toplanma ve Tatil.............................................................................. 65
2. b) Başkanlık Divanı............................................................................... 65
3. c) Toplantı ve Karar Yeter Sayısı ........................................................... 66
4. d) Görüşmelerin Açıklığı ve Yayınlanması .......................................... 67
5. Türkiye Büyük Millet Meclisinin Bilgi Edinme ve Denetim Yolları 67
6. Türkiye Büyük Millet Meclisinin Verimli Çalışması İçin Öngörü­len Çözüm Yolları 68

VI — YÜRÜTME ORGANINA İLİŞKİN YENİLİKLER ..... 70

1. Cumhurbaşkanı....................................................................................... 70
2. a) Seçimi ve Nitelikleri.......................................................................... 70
3. b) Yetkileri.....................................................................................

c)Tek Başına Kullanabileceği Yetkileri ve Sorumsuzluk Hali ... 79

1. d) Cumhurbaşkanlığına Bağlı Kuruluşlar.............................................. 85
2. aa) Cumhurbaşkanı Genel Sekreterliği ............................................. 85
3. bb) Devlet Denetleme Kurulu........................................................... 87
4. cc) Cumhurbaşkanlığı Konseyi......................................................... 60
5. e) Türkiye Büyük Millet Meclisi Seçimlerinin Cumhurbaşkanı Tarafından Yenilenmesi 91
6. Başbakan ve Bakanlar Kurulu................................................................. 95
7. a) Kuruluşu ve Göreve Başlaması......................................................... 95
8. b) Görev ve Sorumluluğu...................................................................... 98
9. c) Olağanüstü Yönetim Usulleri ........................................................... 101
10. d) Sivil ve Askerî Otorite Arasındaki ilişki ................. ....................... 108
11. idare......................................................................................................... 112
12. a) Esasları............................................................................................. 112
13. b) Merkezî ve Mahallî idareler......................... .................................... 115
14. c) Kamu Görevlileri ve Güvenceleri ..................................................... 119
15. d) Özerk Üniversite ve Tarafsız Radyo Televizyon .............................. 122
16. e) Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu................................... 127
17. f) Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek Kuruluşları .............................. 128

VII — ANAYASADA MALÎ VE EKONOMİK KONULARDA YASAMA VE YÜ­RÜTMEYE TANINAN YETKİLER VE ÇİZİLEN SINIRLAR .................................................................................................................. 130

1. Bütçe..................................................................................... ................ 130
2. Kamu İktisadî Teşebbüslerinin Denetimi ................................................ 133
3. Plânlama.................................................................................................. 134
4. Piyasaların Denetimi ve Dış Ticaretin Düzenlenmesi.............................. 135
5. Tabiî Servet Kaynaklarının ve Ormanların işletilmesi ............................. 139
6. Kooperatifçiliğin Geliştirilmesi................................................................ 142
7. Tüketiciler İle Esnaf ve Sanatkârların Korunması ................................... 142

VIII — YARGI ORGANINA İLİŞKİN YENİLİKLER............................................... 146

1. Genei ilkeler............................................................................................ 146
2. Mahkemelerin Kuruluşu.......................................................................... 157
3. Yüksek Mahkemeler............................................................................... 162

1. a) Yargıtay............................................................................................. 162
2. b) Danıştay............................................................................................ 163
3. c) Uyuşmazlık Mahkemesi.................................................................... 165
4. Sayıştay................................................................................................... 168
5. Anayasa Mahkemesi ve Anayasa Yargısı..................................................... 170
6. a) Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu..................................................... 170
7. b) Anayasa Mahkemesinin Yetkileri ve İptal Davası Açmaya Yet­kili Olanlar 174

c)Anayasaya Aykırılığının Diğer Mahkemelerde İleri Sürülmesi 186

1. d) Anayasa Mahkemesinin Çalışma ve Yargılama Usulü ..................... 191
2. e) Anayasa Mahkemesinin Kararlarının özellikleri ... ........................... 194

IX — HAK VE HÜRRİYETLERE İLİŞKİN YENİLİKLER..................................... 212

1. Genel Yaklaşım Biçimi........................................................................... 212
2. Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlandırılması .............................................. 220
3. Sınırlamanın Sınırı ve ölçülülük ilkesi .................................................... 226
4. Temel Hak ve Hürriyetlerin Kötüye Kullanılmaması............................... 238
5. Temel Hak ve Hürriyetlerin Durdurulması................................................... 243
6. Temel Hak ve Hürriyetlerin Korunması........................................................ 249
7. Yabancıların Durumu............ ,................................................................ 251
8. Kişi Hak ve Ödevleri.................................................................................... 252

— Kişinin Dokunulmazlığı, Maddi ve Manevî Varlığı ......................... 252

— Zorla Çalıştırma Yasağı.................................................................... 252

— Kişi Hürriyeti ve Güvenliği............................................................... 253

— özel Hayatın Gizliliği ....................................................................... 256

— Konut Dokunulmazlığı...................................................................... 255

— Haberleşme Hürriyeti........................................................................ 255

— Yerleşme ve Seyahat Hürriyeti ........................................................ 256

— Din ve Vicdan Hürriyeti .................................. ........................ ... 256

— Düşünce ve Kanaat Hürriyeti............................................................ 257

— Bilim ve Sanat Hürriyeti ................................................................... 258

— Basın ve Yayımla ilgili Hükümler..................................................... 259

— Dernek Kurma Hürriyeti .................................................................. 262

— Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Düzenleme Hakkı ............................ 263

— Mülkiyet Hakkı................................................................................. 264

9. Sosyal ve Ekonomik Haklar ve ödevler.................................................. 265

— Ailenin Korunması ........................................................................... 265

— Eğitim ve Öğrenim Hakkı ve ödevi................................................... 265

— Kıyılardan Yararlanma...................................................................... 266

— Toprak Mülkiyeti.............................................................................. 266

— Tarım, Hayvancılık ve Bu Üretim Dallarında Çalışanların Ko­runması 267

— Kamulaştırma.................................................................................... 267

— Devletleştirme................................................................................... 268

— Çalışma ve Sözleşme Hürriyeti ....................... ............................... 269

— Çalışma Hakkı ve ödevi ................................................................... 269

— Sendika Kurma Hakkı...................................................................... 270

— Toplu İş Sözleşmesi Hakkı.................................................................... 272

— Grev Hakkı ve Lokavt........................................................................... 273

— Ücrette Adalet Sağlanması..................................................................... 276

—Sağlık Hizmetleri ve Çevrenin Korunması ............................................ 277

— Konut Hakkı.......................................................................................... 277

— Gençliğin Korunması ........................................................... ................ 278

— Sporun Geliştirilmesi ............................................................................ 278

—Sosyal Güvenlik Hakkı.......................................................................... 278

— Yabancı Ülkelerde Yaşayan Türk Vatandaşları ..................................... 279

— Tarih, Kültür ve Tabiat Varlıklarının Korunması .............................. 279

—Sanatın ve Sanatçının Korunması........................................................... 280

— Sosyal ve Ekonomik Hakların Sınırı...................................................... 280

10. Siyasî Haklar ve Ödevler............................................................................... 280

—Türk Vatandaşlığı .................................................................................. 280

— Seçme ve Seçilme ve Siyasî Faaliyette Bulunma Hakkı ........................ 280

— Siyasî Partilerle ilgili Hükümler............................................................. 281

— Kamu Hizmetine Girme ve Mal Bildirimi.............................................. 283

—Vatan Hizmeti ....................................................................................... 283

— Vergi Ödevi...................................................................................... 284

— Dilekçe Hakkı ....................................................................................... 284

DEĞERLENDİRME VE SONUÇ................................................................................ 287

YARARLANILAN KAYNAKLAR.................................................................................. 321

MADDE İNDEKSİ ...................................................................................................... 327

KAVRAM İNDEKSİ......................................................................................................... 330

MADDE METNİNE GÖRE KAVRAM FİHRİSTİ ......................................................... 335

MİLLÎ GÜVENLİK KONSEYİNDE AYNEN KABUL EDİLEN MADDELER

İLE İLAVE EDİLEN VE TAMAMEN ÇIKARILAN MADDELER ............................. 344