Borges’le Gizemli Bir Yolculuk

Borges’le Gizemli Bir Yolculuk
Mustafa Bülent Gündogmuş

Bir cümlesinde bile farklı âlemlere dalabilen Borges’in yaşam öyküsü de yazdığı öyküler de benzersizdir. Düşsel Varlıklar Kitabı’nın 1967 tarihli önsözünde, kitabın okunurken, bir çiçek dürbününün durmadan değişen desenleriyle oynar gibi sayfalarda rastgele dolaşılmasını önererek eserini adeta bir desene benzetir. Belli bir soyutlama düzeyinde söyleyebiliriz ki, Borges’in hemen hemen tüm öyküleri ve hatta denemeleri kendi içinde bir desen oluştururlar. Bu deseni kendilerini farklı ölçülerde tekrarlayan motifler anlamına gelen fraktal kavramıyla açıklamak ilginçtir.

Fraktalların gücü görünürde birbirleriyle ilişkili olmayan olaylar arasında garip bir bağ olduğunu göstermelerinden gelir ve fraktal yapılar basit fikirlerden başlayarak karmaşık yapılar kurmaya izin verir.

Örneğin Bellek Funes’te hemen her şeyi unutan, ama zamanı her an doğru olarak bilebilen “kronometre” Ireneo Funes, sakin ve rüya gibi bir yaşam sürerken attan düşüp bayıldıktan sonra kendine geldiğinde yatağına çivilenerek gördüğü ve duyduğu hiçbir şeyi unutamayan beyni çöp yığınına dönmüş tuhaf bir insan oluverir. Yolları Çatallanan Bahçe’de bir casusluk öyküsü okumaya başlarız, ancak bir süre sonra zaman çatallanır ve paralel evrenlere geçilir. Alef’te yer ve göklerdeki her şeyi içerecek bir şiir yazma sevdası, okuru tüm zamanların bir noktada kesiştiği Kairos’a götürür.

İşte böyle, kelebek etkisi göstererek beklenmedik biçimde gelişen öyküler karmaşıklaşarak fraktal bir desen oluştururlar....