Çağdaş İran Romancılığında Feriba Vefi _{Terlan ve Dolunay Tamamlanıyor Adlı Romanlarının Teknik Açıdan Çözümlemesi}

İran’da kadınlar için edebiyat alanında kalıcı bir hareketin başlamasına en temel basamak herkesin okuma-yazma öğrenmesiyle başladı. 1280/1871’li yılların başlarında toplum kadınlara okuma yazma öğrenme izni vermiyordu. Kaçar saltanatı döneminde ise bazı aileler kızlarına sadece okuma öğrenmelerine izin verdiler. Fakat yazma öğrenmek onlar için hâlâ yasaktı. Çünkü “halk arasında kadınlar yazmayı öğrenirlerse erkeklere aşk mektupları yazıp ailelerinin adını kötüye çıkaracaklarına dair bir inanç hâkimdi.” İlerleyen zaman içerisinde bu düşünceyi değiştirmek için yapılan birçok etkili kadın hareketi sonucunda okur-yazarlığın artmasına ve kadınların toplumsal bilincinin gelişmesine sebep olan bir yapılanma oluştu.

İran Meşrutiyet devrimiyle birey olarak varlık kazanan kadın, kendi bireylik ve kimliğini keşfetme çabasıyla kadın edebiyatında bir yer bulup kadına özgü bir zihniyetten dünyaya bakan ve kadınların manevî ve toplumsal rolünü edebiyata yansıtan, erkek yazarların eserlerinden farklı bir betimleme başlattı. Bu süreçte yeni sorularla karşı karşıya kalan kadınlar, tarihsel bir inzivayla mücadeleye kalkıştılar. Bu soruların kaynağında kişisel, ailesel ve toplumsal etkenler söz konusuydu. Bu bağlamda kadın yazarlar toplumsal değişim merhalesinde toplumda başka bir idrak ve kendilerinden yeni bir anlayış ve konuma ulaştıkları kadına özel bir dil kullanarak “varız” dediler.

Bizde bu çalışmada kadın hareketinin bir parçası olan ve kadınların toplumsal sorunlarıyla yoğunlaşan çağdaş yazarlardan Feriba Vefi ve onun “Terlan” ve “Mâh Kamil Mî Şeved”adlı iki romanı üzerinde bir incelemeye koyulduk. İranlı romancı ve öykücü Feriba Vefi, 1963 yılında Tebriz’de doğdu. Edebiyat dünyasına ilk olarak kısa öyküleriyle giren yazarın beş öykü kitabı, altı romanı ve çok sayıda edebiyat dergisinde kendisine ait bir dizi öyküsü bulunmaktadır. Bu eserlerde yazar, kadın karakterini geliştirmeye, kadının sorunlarına eğilmeye ve ilgi göstermeye ağırlık verir. Gerek geleneksel yaşam gerek modern yaşam açısından önemli noktaların altının çizildiği eserlerde Vefi, karakterlerinde olan idrak ve bilincin yanı sıra kişisel duygularını ve kişilik özelliklerini dile getirmekle onları farklı kılan şeyleri okuyucuya yansıtmaya çalışır. Bu da eserlerini ilginç ve okunur kılar.

Araştırmamızda, öncelikle çağdaş İran öykü ve romancılığı ve İran’da kadın romancılık hakkında bilgiler verildi. Modern İran edebiyatının güçlü kalemlerinden Feriba Vefi’nin hayatı, edebî kişiliği ve eserlerine yer verildikten sonra sonuç bölümünde “Terlan” ve “Mâh Kamil Mî Şeved” adlı eserlerinin teknik açıdan çözümlemesi yapıldı