Edebî Metinlere Edebiyat Kuramları Ekseninde Bir Bakış

Platon’dan günümüze edebiyatın tanımı, amacı, sınırları, özellikleri, işlevi vb. hususlarda birçok düşünce ortaya atılır. Bu düşüncelerin sistematik bir yapı içerisinde şekillenmesiyle çeşitli edebiyat kuramları doğar. Sanat olayında etkinliği olan unsura göre eleştiri kuramları; esere dönük eleştiri, yazara dönük eleştiri, okura dönük eleştiri ve topluma dönük eleştiri olmak üzere sınıflandırılmaktadır. Bu sınıflandırma edebî eser eleştirisinde eleştirmenler için bir yol haritası niteliği taşımaktadır. Bir edebî eseri bir edebiyat kuramı aracılığıyla tam anlamıyla değerlendirmek mümkün olmadığı gibi bir edebiyat kuramını bütün edebî eserlere uygulamak da mümkün değildir. Edebî eser eleştirilerinin sistemli bir şekilde yapılması ve eserlere farklı perspektiflerden bakılmasını sağlaması sebebiyle edebiyat kuramları hem bir bilim hem de bir sanat dalı olan edebiyata katkı sağlamaktadır.

Kitapta dokuz farklı metin, edebiyat kuramları aracılığıyla bir okumaya tabi tutulmuştur. Bölümlerin kitaba yerleştirilmesinde herhangi bir sıra gözetilmemiştir. Bu çalışmada Ahmet Mithat Efendi’nin bir romanına yer verildiği gibi Melih Cevdet Anday’ın bir şiirine de yer verilmiştir. Her bölümde öncelikle, ilgili metin için seçilen kuram ile ilgili genel bilgiler aktarılmış ardından o kuram perspektifinden metne yaklaşılmıştır. Metinden alıntılar da yapılarak ilgili kuram bağlamında metinle ilgili değerlendirmeler yapılmıştır. Metin ve kuram seçiminde metnin kurama uygunluğuna dikkat edilmiştir. Bu sebeple geniş bir literatür taraması yapılmış ve bu taramanın sonucunda metin seçimi yapılmıştır.