El-Mutavvel Belagat İlimleri Meani

İslam düşünce dünyasının zirve şahsiyetlerinden olan Teftazani İslami ilimlerin birçok alanında çok büyük eserler vermiş olup belgat alanında da zirveyi tutmuş; Sekkaki ve Kazvini ile beraber Abdülkahir el-Cürcani ve Zemahşeri sonrası belagat düşüncesini büyük oranda etkilemiş ve bu alanda çok kıymetli eserler vermiştir. Teftazani’nin belagat ilmine dair üç eseri olup bunların ilki halihazırda tercüme edilen ve el-Mutavvel diye bilinen eseridir. Diğerleri ise el-Mutavvel’i ihtisar ettiği Muhtasaru’l-Meani ve Sekkaki’nin el-Miftah’ının belagatle ilgili bölümüne yazdığı şerhtir. Teftazani el-Mutavvel’in yazımına yirmi yaşında başlamış, yirmi altı yaşında bitirmiştir. Çok erken bir dönemde yazılmış olmasına rağmen bu eser üzerine birçok haşiye ve son dönem itibariyle de şerhler yazılmış, özellikle de Osmanlı medreselerinde belagate dair üst düzeyde okutulan eserlerin en başında gelmiştir. el-Mutavvel memzuc bir şerh olup et-Telhis üzerine yazılan şerhlerin en güzeli olarak tavsif edilmektedir. Rivayete göre Timur, kıymetinden dolayı bu kitabı Herat kalesinin kapısına asmıştır. el-Mutavvel sonrası belagat alanındayazılan şerh, haşiye ve talik tarzındaki eserler de -hepsi olmamakla birlikte çoğunlukla Seyyid Şerif Cürcani’nin el-Miftah şerhi olan el-Misbah’ı ve Adudüddinel-ici’nin el-Miftah’ın bir muhtasarı olan el-Fevaidü’l-Ğıyasiyye’si ile Teftazani’nin el-Mutavvel’i etrafında dönmüştür.