Esarette Devrim Manzaraları

Vâveylâ Gazetesi/Mecmuası, tarihin en buhranlı dönemlerinden biri olan I. Dünya Savaşı sırasında, Rusya Krasnoyarsk esir kampında Türk esirleri tarafından, 1915-1918 yılları arasında el yazması şeklinde 102 sayı olarak yayınlanmıştır. Vâveylâ, Birinci Dünya Harbi gibi önemli bir tarihi olayın dönemine ışık tutan, harbin hemen bütün yönlerini içerecek bilgileri içeren önemli bir örnek olarak kabul edilebilir. Vaveyla, I. Dünya Savaşı sırasında esir düşen Türklerin, esirlik hayatının sıkıcı yönlerinden kurtulmak ve zihinlerini devamlı canlı tutmada önemli bir rol oynamıştır. Vaveyla, döneme ışık tutmasının yanında, esaret hayatını yaşayan Türk esirlerin hayata bakış açısını, ideolojisini, içinde bulunulan şartlara nasıl intibak etmeye çalıştıklarını, çevre ve coğrafya ile mücadelesini, sahip oldukları ya da olamadıklarını yani kısaca kamp hayatının bütün yönlerini gösteren önemli bir ayna olmuştur. Bu haliyle Vâveylâ, esirlerin dünyaya açılan kapısı, dışarıda olan biteni gözledikleri pencereleri olmuştur.

Elinizdeki kitap ise Vâveylâ’nın ışığında Krasnoyarsk’ta bulunan esir Türklerin 1917 Rus Devrimi tanıklığını ortaya koymaktadır. Türk esirler, devrimin ilk ayak seslerinden itibaren konuya dikkat kesilmiş ve devrimi ilgilendiren her haber ve yazıyı Vâveylâ’nın sütunlarına taşımıştır. Güçlü ve çok çeşitli olan haber kaynakları, Vaveyla’nın devrimi hemen bütün yönleriyle ele alıp okuyucusuna sunma fırsatı verirken meşakkatli bir gazetecilik örneği sergilemiştir. Zira kaynaklarının büyük bir kısmı yabancı dil (Rusça) idi. Burada, çıkan haber, değerlendirme, makale ve iktibaslar, Krasnoyarsk’taki esir Türklere, başlangıcından sonuna kadar izleyebilecekleri devrim manzaraları sunmuştur.  Bu kitap, Vâveylâ kaynaklığında yapılan bir çalışmadır ve bundan sonraki üç çalışmaların ilk halkasını oluşturmaktadır.