Günümüz Kur'an Araştırmalarında Makasıdi Yaklaşım

Modernleşme ile klasik tefsirlerde Kur’an’ın gâye ve maksatlarının ihmal edildiği yönündeki eleştiriler, yeni usûl çağrılarının ana temalarından biri hâline gelmiştir. Bunun sonucu olarak modern dönem Kur’an araştırmalarında Kur’an’ın maksatlarını arama ve elde edilen maksatlar ışığında Kur’an’ı yorumlama arayışlarının yoğun bir vurguyla gündeme geldiği görülmektedir. Özellikle modern dönemde Şatıbî’nin el-Muvâfakât adlı eserinin popülerleşmesiyle modern müellifler tarafından makâsıdî yaklaşımın Kur’an’ı anlama ve yorumlamada etkili olması gerektiği sıklıkla vurgulanmıştır. Genel kabule göre Şâtıbî ile önemli bir gelişme kaydeden mesele, modern döneme kadar İslami ilimlerde önemli bir etkiye sahip olmamıştır. Bu çalışma makasıdî yaklaşımın niçin şimdiye kadar bir yöntem olarak dikkate alınmadığını kendisine mesele edinmemiştir. Bilakis şimdiye kadar dikkate alınmadığı iddia edilen meselenin modern dönem Kur’an araştırmalarında niçin yoğun bir vurgu ile gündeme geldiğini kendisine araştırma sorusu olarak benimsemiştir. Bu çerçevede çalışmanın ilk bölümü kavramsal çerçeveyi ve kavramın terimleşme sürecinin tarihî arka planını incelemektedir. İkinci bölümde modern dönemde makâsıd merkezli yaklaşımı benimseyen Reşîd Rızâ (ö. 1935), Muhammed Tâhir İbn Âşûr (ö. 1973) ve Fazlurrahman’ın (ö. 1988) söylemleri araştırma sorusu çerçevesinde analiz edilmiştir. Üçüncü bölümde ise Kur’an araştırmalarında makâsıdî yaklaşımın gündeme gelmesinde etkili olan modern süreç incelenmiştir.