Hikaye ve Romanlarında Ahmet Mithat Efendi _{Bir Hayat Hikayesinin Kağıttan Tanıkları}

Ali Muzaffer’in “Kitab-ı Matbuat-ı Osmaniyenin dibace-i iftiharı Ahmet Mithat Efendi’dir.” cümlesin­deki mukaddime, önsöz ya da başlangıç anlamına gelen “dibace” kelimesi, mübalağalı olmaktan daha çok, bir gerçeği ifade etmekte­dir. Matbaa kurması ve işletmesi, her alanda sayısız kitap ve risale neşretmesi ve Osmanlı toplumunu okumaya alıştırması gibi büyük emekleri düşünülünce, Ahmet Mithat Efendi’nin Osmanlı yazı hayatını içeren bir kitabın önsözü olarak nitelendirilmesi hiç de abartı olarak algılanmaz.

Ahmet Mithat Efendi, Osmanlı İmparatorluğu’nun hayat hikaye­sinin yeniden yazıldığı bir devre aittir. Tanzimat ile başlayan modernleşme hareket­lerinin getirdiği otorite boşluğu ve kargaşa ortamı içerisinde Ahmet Mithat Efendi, gerek gazete yazıları gerek edebi eserleriyle bu süre­cin daha az hasarla atlatılmasına yardımcı olmuş ve bir anlamda boşluğu dolduran bir baba rolü üstlenmiştir. Bu tespit, Ahmet Mithat Efendi’den bahsedilirken kullanılan “Efendi Babamız” tabirinin ne kadar doğru olduğunu da göstermektedir. Salim Çonoğlu; Türk Edebiyatında hayatı ve eserleri arasındaki ilişkinin en belirgin olduğu yazarlardan Ahmet Mithat Efendi’nin ürettiği metinlerle kendi hayatı arasındaki yoğun geçişlilikleri göstererek onun hayatına kendi eserlerinin penceresinden bakmamızı sağlıyor.