Hukuka Giriş ( 2020 Değişiklikleri İşlenmiş, Ek ve Düzenlemeler Yapılmış)
Prof. Dr. Hasan Tahsin FENDOĞLU
2020/08 9. Baskı, 394 Sayfa
ISBN 978-605-05-0626-6

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ5

İÇİNDEKİLER11

KISALTMALAR23

BİRİNCİ BÖLÜM

GİRİŞ
(ADALET, TOPLUMSAL DÜZEN KURALLARI VE HUKUK)

I.HUKUKUN TOPLUMDAKİ FONKSİYONU26

A.HUKUKUN ADALET FONKSİYONU VE
ADALETİN ÇEŞİTLERİ28

1.Hukukun Adalet İdesini Gerçekleştirme Fonksiyonu28

2.Adaletin Çeşitleri29

a.Sübjektif ve Objektif Adalet29

b.Hukuk Bilimi Açısından Adaletin Çeşitleri29

i.Denkleştirici adalet (mutlak eşitlik)30

ii.Dağıtıcı adalet30

iii.Hakkaniyet (Nesafet, equity)30

iv.Sosyal adalet31

B.HUKUKUN TOPLUM İHTİYAÇLARINI KARŞILAMA FONKSİYONU32

C.HUKUKUN, TOPLUM DÜZENİNİ VE GÜVENLİĞİ SAĞLAMA FONKSİYONU32

1.Hukukun Adalet ve Düzen Fonksiyonları Arasındaki
Çelişki32

2.Hukukta Şekilcilik32

II.SOSYAL HAYATTA ÇEKİŞME VE HUKUK33

A.TOPLUMSAL DÜZEN KURALLARI33

B.HUKUK VE AHLAK KURALLARI ARASINDAKİ
İLİŞKİ34

1.Tarihi Bağ (İlişki)34

2.Modern Anlayış35

C.HUKUK-DİN İLİŞKİSİ37

D.HUKUK VE ÖRF-ADET (GELENEK) İLİŞKİSİ38

E.GÖRGÜ KURALLARI38

III.HUKUKA İTAAT ETMENİN SEBEPLERİ39

IV.HUKUK’UN TANIMI, GAYESİ, BİLİMSEL ÖZELLİĞİ40

A.HUKUKUN TANIMI40

1.Genel Olarak40

2.Hukuk Kavramının Çeşitli Anlamları41

(i)Doğal Hukuk Anlayışına Göre Hukuk41

(ii)Diğer Bazı Hukuk Ekollerine Göre Hukuk42

3.Hukukun Şekli ve Amacı Açısından Tanımı42

(i)Şekli Açıdan Hukukun Tanımı42

(ii)Amacı Açısından Hukukun Tanımı42

B.HUKUKUN AMACI43

C.HUKUK VE BİLİM44

1.Hukuk Bilim Değildir, Anlayışı45

2.Hukuk Bilimdir, Anlayışı45

D.HUKUK VE BİLGİ45

E.BİLİMİN SINIFLANDIRILMASI VE HUKUK46

V.HUKUK KURALLARI VE ÇEŞİTLERİ47

A.HUKUK KURALLARI48

B.HUKUK KURALLARININ ÇEŞİTLERİ48

1.Emredici Hukuk Kuralları48

2.Tanımlayıcı (Tarif Edici) Hukuk Kuralları49

3.Tamamlayıcı (Yedek) Hukuk Kuralları49

4.Yorumlayıcı Hukuk Kuralları49

5.İlga Edici (Yürürlükten Kaldırıcı) Hukuk Kuralları50

VI.HAK VE HUKUKLA İLİŞKİSİ50

A.HAK KAVRAMININ ETİMOLOJİSİ, TERMİNOLOJİSİ VE TARİHSEL GELİŞİMİ51

B.HAK KAVRAMINI AÇIKLAYAN TEORİLER51

1.Hak Kavramını Benimseyen Teoriler51

a.İrade Teorisi51

b.Faydacı Teori (Menfaat Teorisi)52

2.Hak Kavramını Red Edenler52

3.Değerlendirme52

VII.HUKUKTA YORUM VE METOTLARI53

A.HUKUKTA YORUM53

B.YORUM TÜRLERİ53

1.Yasama Yorumu (Resmi Yorum)53

2.Yargı Yorumu (Adli Yorum)54

3.Bilimsel Yorum54

C.YORUM YÖNTEMLERİ54

1.Sözel Yorum54

2.Tarihsel Yorum (Sübjektif Yorum)54

3.Mantıki-Sistematik Yorum55

4.Amaçsal Yorum (Objektif Yorum; Teleolojik Yorum;
Sosyolojik Yorum)55

5.Kavramcı Yorum55

6.Menfaatler İctihadı56

7.Değerlendirme56

D.KANUNDA BOŞLUK57

1.Kanunda Boşluk (praeter legem)57

a.Açık (Extern) Boşluk58

b.Kapalı (entern, gizli) Boşluk58

c.Hüküm İçi Boşluk (intra legem)58

2.Görünüşte Boşluk (Kazip Boşluk) (Contra Legem)58

E.KANUNA KARŞI HİLE58

VIII.YORUMLAMADA AKIL YÜRÜTME (ARGUMENTUM)
 VE MANTIK59

A.GENEL OLARAK59

B.BAZI MANTIK KURALLARI60

1.Kıyas (Analogia; Analogical Deductions)60

2.Öncelik (Argumentum A Fortiori;Evleviyet)60

3.Aksi İle İsbat (Argumentum A Contrario;
Mefhumu Muhalif)61

İKİNCİ BÖLÜM

ÇAĞLAR BOYU HUKUK DÜŞÜNCESİ
(HUKUK SİSTEMLERİ, EKOLLERİ VE
HUKUK- MÜLKİYET İLİŞKİSİ BAĞLAMINDA
HUKUKUN SERÜVENİ)

I.HUKUKA DEĞİŞİK YAKLAŞIMLAR VE
 HUKUKUN TARİHSEL OLGUNLAŞMASI68

A.HUKUK TARİHİ69

1.Roma Hukuku70

2.İngiliz (Anglo-Sakson) Hukuku72

3.Yahudilik Hukuku (Jewish Law)74

4.Hristiyanlık ve Kilise Hukuku (Canonic Law)75

5.İslam Hukuku (Islamic Law)76

B.HUKUK DOĞMATİĞİ (POZİTİF HUKUK)79

C.HUKUK FELSEFESİ80

D.HUKUK SOSYOLOJİSİ80

II.HUKUK EKOLLERİ81

A.DOĞAL HUKUK OKULU (NATURAL LAW,
IUS NATURALE)81

B.YORUMCU HUKUK OKULU83

C.TARİHCİ HUKUK OKULU83

D.FAYDACI HUKUK OKULU85

E.HUKUKİ POZİTİVİZM OKULU85

F.SOSYOLOJİK YAKLAŞIM86

G.REALİST HUKUK AKIMI86

H.ÇOĞULCU (PLURALİST) GÖRÜŞ86

III.TARİH BOYUNCA HUKUK-MÜLKİYET İLİŞKİSİ87

A. İLK ÇAĞ’DA MÜLKİYET-HUKUK İLİŞKİSİ88

B. ORTAÇAĞ’DA HUKUK VE MÜLKİYET88

C. RÖNESANS SONRASI MÜLKİYET-HUKUK İLİŞKİSİ90

D.XIX.- XX. YÜZYILLAR VE LİBERAL MÜLKİYETTEN
 SOSYAL FONKSİYON OLARAK MÜLKİYETE GEÇİŞ93

E.KOLLEKTİVİST MÜLKİYET-HUKUK İLİŞKİSİ94

F.MÜLKİYET HAKKININ DAYANDIĞI TEORİLER94

1.Emek Teorisi94

2.Faydacı Teori95

3.İrade Teorisi96

4.Duguit’in Sosyal Fonksiyon Teorisi97

5.Günümüzde Mülkiyet-Hukuk İlişkisi97

G.TÜRK HUKUKUNDA MÜLKİYET99

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

POZİTİF HUKUKUN KAYNAKLARI
(ANAYASA, KANUN, CBK, KHK VS).

I.ANAYASA112

II.KANUN119

A.KANUN KAVRAMI119

B.KANUNLAŞTIRMA (CODIFICATION)122

1.Genel Olarak Kanunlaştırma122

2.Türkiye’de Kanunlaştırma123

a.Tanzimat (1839) Öncesi Kanunlaştırma123

b.Tanzimat Döneminde (1839-1926) Kanunlaştırma124

c.Cumhuriyet Döneminde Kanunlaştırma124

C.KANUNLARIN YAPILMASI YÖNTEMLERİ124

1.Kazuistik Metot (Somut Kural Metodu)124

2.Soyut Kural Metodu126

3.Karma Metot126

D.KANUNLARIN UYGULANMASI VE YÜRÜRLÜKTEN KALKMASI126

1.Kanunların Yürürlüğe Girmesi126

2.Kanunların Yürürlükten Kalkması (İlga)126

a.Bir Kanunun Açıkça Yürürlükten Kalkması126

b.Üstü Örtülü Şekilde (Zımnen) Yürürlükten Kaldırma126

E.KANUNU BİLMEMEK MAZERET SAYILMAZ İLKESİ128

F.KANUNLARIN GEÇMİŞE YÜRÜMEZLİĞİ129

G.KANUNLARIN UYGULANMASINDA
MÜLKİLİK VE ŞAHSİLİK129

III.MİLLETLERARASI ANLAŞMALAR130

IV.CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMELERİ133

V.KANUN HÜKMÜNDE KARARNAME (MÜLGA)137

VI.TÜZÜK (MÜLGA)140

VII.YÖNETMELİK VE İSİMSİZ DÜZENLEYİCİ İŞLEMLER141

VIII.POZİTİF HUKUKUN YAZILI OLMAYAN KAYNAKLARI
 (ÖRF VE ADET HUKUKU)144

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

KAMU HUKUKU VE BÖLÜMLERİ

I.KAMU HUKUKU (IUS PUBLICUM) KAVRAMI147

A.GENEL OLARAK147

1.Hukukun İkiye Bölünmesi147

2.Kamu Hukuku148

3.Kamu Hukukunun Etkinliğinin Artması148

4.Kamu Hukukunun Özellikleri149

5.İslam Öncesi Türklerde Kamu Hukuku149

6.İslam Sonrası Türklerde Kamu Hukuku149

B.KAMU HUKUKU-ÖZEL HUKUK AYRIMINDA
KRİTERLER149

1.Kamu Yararı Kriteri149

2.Egemenlik Kriteri150

3.İrade Hürriyeti Kriteri150

4.Eşitlik Kriteri150

5.Pragmatik Kriter150

II.KAMU HUKUKUNUN BÖLÜMLERİ151

A.ANAYASA HUKUKU152

1.Genel Olarak152

2.Devlet152

3.Demokrasi152

4.Olağanüstü Haller154

5.Türk Anayasa Hukuku’nun Gelişimi156

6.1982 Anayasasının Temel İlkeleri157

a.Demokratik Devlet157

b.İnsan Haklarına Saygılı Devlet158

c.Hukuk Devleti158

d.Laik Devlet158

e.Atatürk Milliyetçiliğine Bağlı Devlet159

f.Sosyal Devlet159

g.Eşitlik159

7.1982 Anayasasına Göre Devletin Fonksiyonları159

a.Yasama Fonksiyonu ve Yasama Organı159

b.Yürütme Fonksiyonu ve Yürütme Organı159

c.Yargı Fonksiyonu ve Yargı Organı160

B.GENEL KAMU HUKUKU160

C.İDARE HUKUKU160

1.İdari Teşkilat160

2.İdari Personel161

3.İdari İşlemler161

4.İdarenin Denetimi161

D.CEZA HUKUKU162

1.Genel Olarak162

2.Ceza Hukuku Dar ve Geniş Anlamda Olmak Üzere
İkiye Ayrılır163

3.Ceza Hukukunun Kaynağı163

4.Ceza Davalarında Hakimin Yorumu163

5.Ceza Hukukunun Bölümleri (genel ve özel ceza hukuku)164

a.Genel Ceza Hukuku (suç, suç politikası, ceza,
cezanın niteliği)164

b.Özel Ceza Hukuku168

6.Milletlerarası Ceza Hukuku168

7.Disiplin Ceza Hukuku168

8.Suç ve Unsurları168

9.Ceza Ehliyeti168

10.Güvenlik Tedbirleri169

11.Çocuklara Özgü Güvenlik Tedbirleri169

12. İnfaz Hukuku170

F.ULUSLARARASI KAMU HUKUKU172

G.ÇEVRE HUKUKU174

BEŞİNCİ BÖLÜM

KAMU HUKUKUNUN BAZI ÖNEMLİ KAVRAMLARI

I.MÜEYYİDE (YAPTIRIM)180

A.CEBRİ İCRA181

B.TAZMİNAT (ZARARIN YERİNE GETİRİLMESİ)182

C.İŞLEMİN İPTALİ182

D.HÜKÜMSÜZLÜK (HUKUKİ İŞLEMLERİN HÜKÜMSÜZLÜĞÜ)183

1.Yokluk Hali184

2.Butlan Hali185

a.Mutlak Butlan (Aile Hukukunda)185

b.Nisbi Butlan186

II.İRADE ÖZGÜRLÜĞÜ186

A.TARİHİ ARKA PLAN186

B.İRADE ÖZGÜRLÜĞÜ KONUSUNDA
BATI DÜŞÜNCESİ192

1.İdealist İrade Özgürlüğü Anlayışı192

2.Maddeci Anlayış192

III.EGEMENLİK195

A.BATI’DA EGEMENLİK ANLAYIŞI195

1.Jean Bodin’in (1530-1596) Monist Egemenlik Anlayışı195

2.Thomas Hobbes (1588-1679)195

3.John Locke (1632-1704)196

4.J.J.Rousseau (1712-1778)196

B.TÜRKİYE’DE EGEMENLİK ANLAYIŞI197

IV.İÇTİHAT HUKUKU197

A.GENEL OLARAK197

B.TÜRK İÇTİHAT HUKUKU198

V.YARGI KAVRAMI200

VI.KUVVET KAVRAMI201

A.KUVVETLER AYRILIĞI KAVRAMI201

B.KUVVETLER BİRLİĞİ KAVRAMI203

C.HÜKÜMET SİSTEMLERİNDE KUVVETLER AYRILIĞI205

VII.ÇOCUK ADALET SİSTEMİ209

VIII.EŞİTLİK216

IX.ÇOCUĞUN KORUNMASI222

X.İŞKENCE227

XI.MÜSTEHCENLİK229

XII.MASUMİYET KARİNESİ230

XIII.ÖLÜM CEZASI230

ALTINCI BÖLÜM

YARGILAMA HUKUKU

I.ANAYASA YARGISI236

II.İDARİ YARGI (İDARE-VERGİ MAHKEMELERİ,
 BÖLGE İDARE MAHKEMELERİ (BİM) VE DANIŞTAY)240

III.CEZA YARGILAMASI HUKUKU241

IV.MEDENİ USUL HUKUKU259

A.GENEL OLARAK259

B.ÇOCUK YARGILAMASI262

C.YARGININ BAĞIMSIZLIĞI VE TARAFSIZLIĞI265

1.Yer ve Görev Güvencesi269

2.Mali Güvence269

3.Yargının Denetimi269

YEDİNCİ BÖLÜM

ÖZEL HUKUK VE BÖLÜMLERİ

I.ÖZEL HUKUK KAVRAMI276

II.ÖZEL HUKUKUN BÖLÜMLERİ279

A.MEDENİ HUKUK279

1.Kişiler Hukuku279

2.Aile Hukuku282

3.Miras Hukuku288

4.Eşya Hukuku (MK. 683-1030)289

5.Borçlar Kanunu291

(a)Haksız Fiilden Doğan Sorumluluk292

(b)Kusura Dayanmıyan Sorumluluk
(Objektif Sorumluluk)293

(c)Sözleşmeden Doğan Sorumluluk294

B.TİCARET HUKUKU296

1.Ticari İşletme Hukuku296

2.Şirketler Hukuku296

3.Kıymetli Evrak Hukuku296

4.Deniz Ticaret Hukuku296

5.Sigorta Hukuku296

C.DEVLETLER ÖZEL HUKUKU297

1.Vatandaşlık Hukuku297

2.Yabancılar Hukuku297

3.Kanunlar İhtilafı297

SEKİZİNCİ BÖLÜM

ÖZEL HUKUKUN BAZI KAVRAMLARI

I.KADIN HAKLARI302

II.AİLENİN KORUNMASI306

III.ÇOCUK İŞÇİLİĞİ308

IV.ŞİDDET310

V.SOKAK ÇOCUKLARI317

DOKUZUNCU BÖLÜM

İNSAN HAKLARI HUKUKUNUN MAHİYETİ

I.İNSAN HAKLARI KAVRAMI VE GELİŞİMİ324

A.HAK KAVRAMI İLE ÖZGÜRLÜK VE
İNSAN HAKLARI ARASINDAKİ İLİŞKİ324

1.Genel Olarak324

2.Hak ve Özgürlük Arasındaki İlişki326

3.Bireysel Haklar veya Bireysel Özgürlükler326

4.Adalet ve Özgürlük326

5.Temel Hak ve Özgürlükler326

6.Kamu Özgürlükleri326

7.Vatandaş Hakları326

8.İnsan Hakları Kavramı326

B.İNSAN HAKLARININ SINIFLANDIRILMASI331

C.İNSAN HAKLARININ GELİŞİMİ341

1.İlk Çağlar341

2.Ortaçağda Özgürlük Anlayışı342

3.Yeniçağ’da Özgürlük Arayışı (XVI-XVIII yy.)343

a.Genel Olarak343

b.Akılcı Doğal Hukuk Akımları ve
Bireysel Hakların Doğuşu343

c.İngiltere’de Hak ve Özgürlüklerin Gelişimi344

d.Bireysel Haklar Doktrini ve Toplum Sözleşmesi345

4.Yakınçağ’da Özgürlük Arayışı
(İnsan Onurunun Korunmasına Doğru)345

a.Genel Olarak345

b.1789 Tarihli Fransız İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi346

5.Tanzimat Döneminde Osmanlı’da Temel Hak ve
Özgürlükler347

a.Genel Olarak347

b.Tanzimat Döneminin Sonucu351

6.XX. Yüzyılda Meydana Gelen Gelişmeler ve
İnsan Onurunun Korunması352

a.Özgürlüklerin Kötüye Kullanılmaması352

b.Sosyal ve Ekonomik Hakların, Klasik Özgürlükler
Aleyhine Genişlemesi352

c.Çağdaş Çoğulcu Toplumlardaki Çıkar Guruplarının Özgürlükler Üzerindeki Etkisi353

d.İnsan Hakları ve Bölgesel Kuruluşlar353

7.Hak ve Özgürlüklerle İlgili Sonuç ve Değerlendirme353

II.KAYNAKLARDA İNSAN HAKLARININ DÜZENLENMESİ355

III.ENGELLİ HAKLARI356

IV.MÜLTECİ HAKLARI360

V.ÇOCUK GELİNLER363

VI.İNSAN HAKLARININ ULUSLARARASI ALANDA
 KORUNMASI365

A.GİRİŞ365

B.ULUSLARARASI KURULUŞLAR VE
İNSAN HAKLARI366

1.Yeni Dünya Düzeni ve Birleşmiş Milletler Anlaşması366

a.Yeni Dünya Düzeni366

b.Birleşmiş Milletler Teşkilatı368

aa.Genel Olarak368

bb.Birleşmiş Milletlerin Organları370

cc.Birleşmiş Milletlerin Restoresi371

dd. Sonuç374

c.Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Konferansı (AGİK)374

C.BM TEŞKİLATI BÜNYESİNDE OLUŞTURULAN
İNSAN HAKLARI METİNLERİ374

1.İnsan Hakları Evrensel Bildirisi (İHEB)374

2.Milletlerarası İnsan Hakları Sözleşmeleri375

D.İNSAN HAKLARINA İLİŞKİN DİĞER SÖZLEŞMELER375

1.Her Türlü Irk Ayrımının Kaldırılmasına İlişkin
Milletlerarası Sözleşme375

2.Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Kaldırılması Sözleşmesi376

3.İşkence ve Diğer Zalimane, İnsanlık Dışı veya
Haysiyet Kırıcı Muamele veya Cezaya Karşı
Birleşmiş Milletler Sözleşmesi376

E.AVRUPA KONSEYİ BÜNYESİNDE OLUŞTURULAN
İNSAN HAKLARI METİNLERİ376

1.Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS)376

2.Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesine Ek Protokoller378

3.Avrupa Sosyal Haklar Anlaşması (Avrupa Sosyal Şartı)378

4.“İşkencenin, İnsanlık Dışı ya da Haysiyet Kırıcı Ceza ve Muamelenin Önlenmesine İlişkin Avrupa Sözleşmesi” ve
Diğer Sözleşmeler378

F.AVRUPA GÜVENLİK VE İŞBİRLİĞİ KONFERANSI
(AGİK) BÜNYESİNDE OLUŞTURULAN METİNLER379

1.Helsinki Nihai Senedi379

2.Yeni Bir Avrupa İçin Paris Anlaşması379

KAYNAKLAR383

YAZARIN ÖZGEÇMİŞİ393