John Stuart Mill _{Parlamento Reformu Üzerine Düşünceler}

Parlamento Reformu Üzerine Düşünceler (Thoughts on Parliamentary Reform), Britanya İmparatorluğu Başbakanı Lord George Hamilton-Gordon Aberdeen’in (1784-1860), 16 Subat 1854’te İngiliz halkının temsiliyet hakkını düzenleyen yasaların iyileştirilmesine dair parlamentoya sunduğu reform tasarısına, John Stuart Mill (1806-1873) tarafından cevaben yazılmış notlardan oluşmaktadır.

Bu küçük kitapçıkta Mill, ilçe seçim bölgelerinin birleştirilmesi planı, genel seçimlere katılacak adayların seçimlerdeki propaganda masraflarının nasıl karşılanacağı meselesi, evrensel (ya da genel) oy hakkı, kümülatif oy hakkı, çoğul oy hakkı ve nihayet gizli oy hakkı gibi demokrasinin kuramsal gelişimi içinde halen ilgi çekici konuma sahip birçok konuyu ele almıştır.

Mill bu çalışmasında sadece reel politik konulara değinmekle yetinmemiş, aynı zamanda “toplumsal ilerleme” gibi bir idealin olanağı üzerine bir tartışmaya da girişmiştir. Bir yandan “ilerlemenin tek yolunun, istence dayalı bir yönetimden, yasalara dayalı bir yönetime yükselmek” olduğunu ifade ederek modern devlet ve bürokrasi aygıtının önemine ilişkin mesajlar verirken; diğer yandan da toplumsal ilerlemede yeterince mesafe kat edememiş toplumların hangi adımları atmaları gerektiği konusunu gündeme taşımıştır.

Gerek İngiliz parlamenter geleneğinin ne tür tarihsel ve kuramsal tartışmalarla boğuşup, hangi aşamalardan geçerek günümüze ulaştığını anlayabilmek; gerekse demokrasi tecrübesinin fiili yansımalarını kavramak açısından oldukça kritik bir değer taşıyan bu kitapçık, Mill’in kişisel gelişiminin gözlemlenmesi açısından da ayrı bir önem taşımaktadır.