Neriman Nerimanov _{Mücadeleye Adanan Hayat}

Yazarlık ve doktorluk kimliğinin dışında sosyal siyasi faaliyetleri ile tanınıp genelde Rusya'da, özelde ise Azerbaycan toplumunda nüfuz sahibi olan Neriman Nerimanov, ilgisi kaybedilmeyen tarihi bir kişiliktir. Hakkında çok yazılıp çok şey söylense de somut olarak Nerimanov kişiliğinin sert-aykırı tartışmaları bitmek bilmez. Halk, Neriman Nerimanov'u gerçekten seviyordu. O, 35 yıllık öğretmenlik, doktorluk, yazarlık yardım faaliyetleri ve siyasi mücadeleleri ile bu sevgiyi ve halkın adıyla konuşma hakkını kazanmıştı. Kısacası siyasi lider ve devlet başkanı olarak N. Nerimanov'a 20'li yıllardan bakıldığında merkezin emirlerini körü körüne yerine getiren ruhsuz, milli his ve duygulardan mahrum bir Bolşevik değil, haklını seven ve bu halkın kötü niyetli liderlerinin yıkıcı etkilerinden korumaya çalışan bir devlet adamı, aydın ve "aydın bir politikacı" olarak görünür. "Otuz Yıllık edebi, sosyal ve ihtilalci hayatında sadece bir gerçeği anlamadım. Bu gerçek Leninizmdir" diyen Nerimanov ömrünün sonlarına yakın artık inanmış olduğu Bolşevizmin geleceğinden şüpheliydi, Bolşevizmin gittikçe ideallerinden uzaklaştığını da görmekteydi. Kendi hayat yolunu tahlil eden Nerimanov, insanın insan tarafından istismarına karşı olduğunu her fırsatta dile getiriyordu. Nerimanov, doğrularıyla yanlışlarıyla tarihi bir şahsiyetti. Bu zorluklarla ve gerilimlerle süren hayatı 55 yaşında sona erdi. Bugün çeşitli delillerle şüpheli ölümünün ardındaki sır perdesi tartışılmaktadır. Ölümünden sonra cesedinin yakılması ve acilen Kremlin duvarı önünde bir mezara defnedilmesi bütün bu soruları cevapsız bırakmıştır.