Nizam-ı Alemi Sağlayan Sebeplerin Temelleri

Osmanlı siyaset düşüncesinin temel metinleri arasında yer alan Usûlü'l-hikem fî nizâmi'l-âlem (Nizâm-ı Âlemi Sağlayan Sebeplerin Temelleri), Hasan Kâfî Akhisârî'nin, on altıncı yüzyılda, Osmanlı siyasi yapısı ve devlet yönetimine dair gözlemlediği sorunlara çözüm olarak kaleme aldığı bir eserdir. Genel olarak siyasetnâme türü içerisinde kabul edilen bu eser, diğerlerinde de olduğu gibi doğrudan ve kendinde bir siyaset metni olarak incelenmekten ziyade Osmanlı tarihine ilişkin “gerileme ve çöküş” söyleminin bir enstrümanı olarak ele alınmış ve ne yazık ki, genel siyaset düşünce tarihinin veya Osmanlı dönemi İslâm siyaset düşünce tarihinin bir cüzü olarak gereken ilgiyi görememiştir. Bu çalışmanın kapsamı ve amacı, ne söz konusu edilen bu ihmalin sebepleri üzerinde durmaya ne de Akhisârî'nin bu metninin siyaset düşüncesi tarihi içerisindeki yerini belirlemeye izin vermektedir. Ancak burada hemen belirtmek gerekir ki, Akhisârî'nin eseri, bir yandan belirli bir tarih kesitinde Osmanlı devlet yönetiminin yaşadığı sorunlara ve bunlara ilişkin çözüm önerilerine odaklanırken, diğer yandan bu sorunların ve çözümlerin evrensel temellerine yönelmekte ve her dönemde geçerli olabilecek birtakım sebepler ve ilkeler vaz etmektedir.