Osmanlı Yönetiminde Irak ve Suriye _{Tarihi Coğrafyası XIX Yüzyılda İdari Yapısı}

Ön Asya toprakları ya da Ortadoğu, Mısır'da Tolunoğulları'ndan (867-905) başlayarak Büyük Selçuklular (1038-1157) ile devam edip gelen süreç içerisinde bin yılı aşkın bir zamandır Türk devletlerinin yönetiminde kalmıştır. Osmanlı Devleti'nin yıkılışı (1922) ile bu toprakların çoğu, Türkiye Cumhuriyeti devleti hudutlarının dışında kalmış olmasına rağmen, Türk tarihi ve kültürü açısından araştırılması son derece önemlidir.

Araştırmamıza konu olan 18. yüzyılda Irak ve Suriye topraklarının "tarihi coğrafya" ve "idari yapı" açısından incelenmesi hususunun, Ortadoğu'nun coğrafî bütünlüğü ve dünyada 18. yüzyıldaki gelişmeler dikkate alınırsa, bölge ülkeleri açısından ve dünya milletleri bakımından, toplumsal barış için ne kadar elzem bir konu olduğu ortaya çıkar. 1991 yılında 1. Körfez Savaşı, 2003 yılında ise 2. Körfez Savaşı ile Irak toprakları işgal edilmiştir. Bu hadiseler de bölgenin iyi tanınmasının gereğini bir kez daha öne çıkarmaktadır.

16. Yüzyıldan başlayarak, 18. Yüzyılda Osmanlı yönetimi altında bulunan Ortadoğu topraklarının büyük bir kısmı; bugün Türkiye, Suriye, Irak, Suudi Arabistan, Ürdün, Lübnan, Filistin, İsrail, Umman, Katar, Kuveyt, Bahreyn, Birleşik Arap Emirlikleri, Güney Yemen ve Kuzey Yemen gibi, ülkelerin sınırları içerisinde yer almaktadır.

Bu çalışmamızda, bugünkü Türkiye Cumhuriyeti devleti hudutları dışında kalan, Irak ve Suriye topraklarının 18. Yüzyılda idarî yapısı ile bu yerlerin tarihi coğrafyaları incelenmiştir. Bugün Irak ve Suriye topraklarında bulunan yerleşim yerlerinin, şehir ve beldelerin, tarihi seyir içerisindeki durumları araştırmamızda ağırlıklı olarak ele alınmıştır. Ayrıca Osmanlı Devleti yönetiminde 18. yüzyıl içersinde Lübnan, Filistin, Irak ve Suriye'deki şehirlerin idari yapısı, Arapça ve Osmanlıca eserlerden yararlanarak belirtilmiştir.