Sultan II. Abdulhamid'e Takdim Edilen Malay Dünyasının İlk Kur'an Tefsiri _{Tercümanu'l Müstefidin Keşif Hikayesi (Açe-Mekke-İstanbul-Bursa)}

Osmanlı Devleti ile Malay dünyası arasındakiortak tarih, kültür ve inanç birliği ile kardeşlik bağını kuvvetlendiren siyasi, ticari ve askeri iş birliğinin yanında diğer bir etkende bu kitabı hazırlamamıza vesile olan Malayca ilk tam Kur’an tefsiri olan“Tercümanü’l-Müstefid” eseridir.
Müellif‘Abdurraûf el-Fansûrî’nin eserini, Baba Dâvûd er-Rûmî adındaki Türk asıllı talebesinin yardımıyla te’lif etmesi,Türk ve Malay milletlerinin kardeşliğine tevâfuklu bir delildir.
Bu tefsirin iki coğrafya arasındaki manevî dostluk ve kardeşlik bağını sağladığına dair diğer husus ise; el yazması nüshasının İstanbul’a getirilerekII.Abdulhamîd’e takdim edilmesi ve ilk matba’a baskısının daİstanbul’da yapılmasıdır. 
Bu kitabımızın muhtevasını;II.Abdulhamid’e takdim edilen“Tercümânü’l-Müstefîd”el yazmasının keşif hikâyesiyle birlikte matba‘a baskısıyla alakalı arşiv kayıtlarının deşifresivekıt’alar arası bu yolculuğun ne zaman, nasıl ve kim tarafından yapıldığına dair önemli detaylar oluşturmaktadır.   
Hazırladığımız bu kitapla 140 yıl boyunca saklı kalmış olan bueserin gün yüzüne çıkarılıp ilim ve irfan âleminin istifadesine sunulmasıyla birlikte, Türk ve Malay milletleri arasındaki uhuvvet ve muhabbet bağının daha fazla kuvvet bulması amaç ve gaye edinilmiştir. 
 Osman Nuri SOLAK
 ***
Tercümānü’l-Müstefīd'in İki Hayatı vardır;

“İlk Hayatı";iki büyük âlimin ʿAbdurraûf el-Fansûrî ve BâbâDâ'ûd er-Rûmî’nin1675 yılındakiilk te’liflerive müteakip istinsahları vasıtasıyla yayılmasını temsil ediyor.
“İkinci Hayatı" ise 1884 yılında Osmanlı Devleti ile ilişkili olupAḥmed el-Faṭânî tarafından Sultan II. Abdülhamid'e takdim edilen el yazması bir nüshadanmatba’a baskısına dönüşmesiyle ilgilidir. 
Buiki hayat arasındaki bağlantıyı sağlayanbu el yazması nüsha bugüne kadar kayıp durumdaydı. Osman Nuri Bey’in hazırladığı kitabın en önemli bulgularından birini bu husus temsil ediyor. 
Elinizdeki bu kitap; Osman Nuri Bey’in keşfettiği kayıp el yazmasının tespiti konusundaki kendisinin büyüleyici araştırmasını ve el yazmasından matba’aya geçiş sürecinin öyküsünü anlatıyor. Ayrıca 1884 tarihliilk İstanbul baskısından sonra yapılmış olan Mekke, Kahire, Singapur, Malezya ve Endonezya gibi çok sayıda matba’a baskısı hakkında da ayrıntılı bilgiler veriyor.
Tercümānü’l-Müstefīd'in başarılı olması, Açe Sultanlığı ve Osmanlı Devleti arasında başlayanmaddi ve manevi iş birliğinin sonucu olması dikkate değerdir. Bu ortaklığın detayları da, Osman Nuri Bey’in bu çok önemli kitabıyla şimdi dahada netleşiyor.
Prof. Dr. Peter G. RİDDELL
History, SOAS University of London