Tanzimat’tan Cumhuriyet’e (1839-1923) Osmanlı Maarif Nazırları ve Eğitim Politikaları

Osmanlı modernleşme sürecinin en önemli alanlarından biri olan maarif sahasındaki yenilikler, devletin değişen dünya ile rekabet etme ihtiyacının bir sonucudur. 18. yüzyıldan itibaren başlayan kötü gidişatın önüne geçme hedefi, tarihî süreç içerisinde Osmanlı'yı yeni politikalar üretmeye teşvik etmiştir. Modernleşme olarak nitelendirilen bu süreçte devlet adamları, karşılaşılan sorunları çözme konusunda maarifi esas faktörlerden birisi olarak değerlendirmiştir. Bu çerçevede politika belirleyiciler için maarifin sorun çözen bir mekanizma olarak değerlendirilmesi ile birlikte maarif alanında çok yönlü bir yapılanma gerçekleştirilmiştir. Nitekim bu yaklaşımın bir sonucu olarak ihtiyaç duyulan yeni mekteplerin açılması ve dönemin ifadesiyle tamim-i maarif olarak adlandırılan eğitim öğretimin yaygınlaştırılması öne çıkan uygulamalardandır. Bu doğrultuda 1857 yılında kurulan Maarif Nezareti gerek kurumsal yapısı gerekse görev yapan nazırların ortaya koyduğu politikalar bakımından eğitim tarihi araştırmalarının ilgi çekici bir konusudur. Oluşturulan politikalar, karşılaşılan sorunlar ve üretilen çözümler eğitim tarihimizin daha iyi anlaşılması hususunda önem arz etmektedir. Özellikle Osmanlı arşiv vesikaları temel alınarak hazırlanan bu çalışmada; Tanzimat'tan Cumhuriyet'e modernleşen Osmanlı maarifinin geçirdiği değişim, maarif nazırlarının profilleri ve ortaya koydukları eğitim politika ve uygulamaları kapsamında analiz edilmiştir. Söz konusu çalışma ve ortaya çıkan değerlendirmeler sadece tarihsel bir bilgi ve durum tespiti olmanın ötesinde günümüz eğitim öğretim sorunlarının kökenlerinin ortaya konulması ve eğitim politikalarının şekillendirilmesinde de dikkate alınması gereken tarihsel bir birikimin olduğunu göstermektedir. Özetle bu kitap; eğitim alanındaki akademisyen, araştırmacı, politika üreticileri ile birlikte bu eğitim politikaları tarihine ilgi duyan tüm okuyuculara tarihsel bilginin yanı sıra özgün bir bakış açısı sunmaktadır.