Tuhfetü’l-Emsal (İnceleme-Metin-Dizin)

Tuhfetü’l-Emsâl adlı Farsça-Türkçe mesel sözlüğüyle tanınan Edirneli Dervîş Hasan Hüsâmî, XVII. asır şairlerindendir. Anadolu sahası Farsça-Türkçe mesel sözlükçülüğünün üçüncü halkası olan Tuhfetü’l-Emsâl, 1080/1670 tarihinde telif edilmiştir. Eser, dîbâce ve sözlük kısmı olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. Elif-bâ esasına göre tertip edilen sözlük, klasik lugatlerde olduğu gibi ilk hecenin üstün, kesre ve zamme sırasına göre üç babdan müteşekkildir. Kitapta 1500’den fazla maddenin izahı yer almaktadır. Madde başlıkları ibare, mecaz, istiare ve deyim kabilinden söz varlığından oluşmaktadır. Eserde madde başlıkları Farsça, açıklamalar ise Türkçedir. Sözlükte, şahide beyitler genellikle Fars şiirinden seçilmiştir. Bunun yanı sıra müellif, bazı maddelere şahide olmak üzere kendi yazdığı şiirleri kullanmıştır. Riyâzî Mehmed Efendi’nin Düstûru’l-Amel’i ile Mîrek Muhammed Taşkendî’nin Nevâdirü’l-Emsâl’i gibi kaynaklardan yararlanılarak hazırlanan Tuhfetü’l-Emsâl, Şu‘ûrî Hasan Efendi’nin Ferheng-i Şu‘ûrî’si ile Hâlis İbrâhîm-i Pasarofçevî’nin Mecma‘ü’l-Emsâl’i gibi eserlerin yazımına da kaynaklık etmiştir.